Nederlandse Charissa maakte aardbeving mee

Onwerkelijk
Renko is de lunch aan het preppen en Charissa is inkopen aan het doen bij de groothandel als de grond begint te schudden. Charissa: „Echt heel onwerkelijk, je weet niet wat je overkomt als alles begint te bewegen. Ik wilde alleen maar naar buiten, maar je kan je slecht oriënteren. En dan is het ook ineens weer voorbij.” Charissa komt ongedeerd uit het gebouw, maar kan Renko niet bereiken.  „Het hele telefoonnetwerk lag eruit. Ik wist dus helemaal niet hoe hij eraan toe was. Doodeng, je haalt je van alles in je hoofd”

Je leven in puin
Charissa wil zo snel mogelijk naar Renko toe, maar de wegen zijn grotendeels onbegaanbaar. „Kisindola ligt op de helling van een berg, dus rijden is normaal al een uitdaging. Maar er zaten nu enorme scheuren in de weg. Ik moest mijn auto laten staan en te voet verder. Dat duurde voor mijn gevoel eindeloos.” Eenmaal in de straat ziet ze de ravage. „Ons bedrijf, ons huis. Je hele leven ligt letterlijk in puin. Maar dat kwam toen nog niet eens binnen. Ik kon Renko niet direct vinden, dat was zo zenuwslopend! Maar hij kwam gelukkig snel naar me toe, van bij de buren. Die zijn trouwens echt onze redding geweest, de eerste dagen. Toen dachten we nog dat we het ergste gehad hadden, maar daarna kwam de regen.”

Noodweer
Noodweer in combinatie met de ravage van de aardbeving, veroorzaken enorme modderstromen, die hele wijken van Kisindola met zich meeslepen. „Zo dramatisch! Er zijn hier weinig dodelijke slachtoffers, maar mensen zijn echt alles kwijt. En we waren ook nog compleet van de buitenwereld afgesloten he? Geen wegen, geen telefoon, geen water en elektriciteit. Dus toen de noodhulp eindelijk kwam, voelde dat als een bevrijding.”

Voorzichtig vooruitkijken
De ommekeer kwam, toen de telefoons weer in de lucht kwamen: „Ik heb meteen mijn ouders en mijn broertje gebeld. Die hebben dagenlang verschrikkelijk in spanning gezeten.” Maar terug naar Nederland gaat ze niet. „Mijn leven is hier. En nu de eerste herstelwerkzaamheden beginnen, voel ik ook wel weer een beetje hoop voor de toekomst. Maar wij hebben nog een beetje spaargeld, dat heeft niet iedereen hier. Ik ben gewoon blij dat we elkaar nog hebben. Verder bekijken we het met de dag.”

Minister Frenken bezoekt rampgebied

Alle vertrouwen
De politieke situatie in Kirganië is onrustig te noemen en daarom werd de beveiliging rondom het bezoek van minister Frenken opgeschroefd. Desondanks voelt zij zich niet onveilig: „Nee hoor, ik heb alle vertrouwen in de beveiligingsmaatregelen en zie ernaar uit om te spreken met mijn Kirgaanse collega over wat ons land voor Zuid-Kirganië kan betekenen, juist ook in de opbouwfase.”

Nederlandse ingenieurs
De Kirgaanse regering kondigde gistermiddag al extra maatregelen aan om de gevolgen van een nieuwe reeks aardbevingen in Zuid-Kirganië aan te pakken. Vooral de landbouw in het getroffen gebied kan rekenen op steun, en dat geldt ook voor scholen. De regering gaat daarnaast de schade aan historisch erfgoed en infrastructuur versneld inventariseren en zo snel mogelijk herstellen.

Nederlands expertise
Volgens Frenken heeft Nederland Kirganië wel een en ander te bieden bij de wederopbouw: „Wij hebben in Nederland enorm veel innovatiekracht op gebied van wegenbouw, en ook expertise op gebied van erfgoedrestauratie. Ik zie hierin zeker een rol voor Nederlandse ingenieurs.”

Hulpgoederen bereiken Unaniҫe

Genoeg voor een maand
In totaal reden 25 trucks de stad Unaniҫe binnen. Ze hadden voedsel, medicamenten en hygiënische producten voor 30.000 mensen bij zich. Die kunnen zich daarmee volgens het WFP een maand redden. Het WFP stuurde ook nog eens hulpgoederen voor 250 kinderen in de provincie, goed voor drie maanden. Meer hulpgoederen zijn onderweg, ook naar de minder goed bereikbare plaatsen in de bergen, waar de zware regenval gelukkig is gestopt.

Plunderingen verijdeld
De politieke sfeer is broeierig. Waar eerder deze week al onlusten werden gemeld, was er gisteravond voor het eerst sprake van openlijke vijandelijkheden door de Zuid-Kirgaanse afscheidingsbeweging Boraanse Liga (BL). Sympathisanten zouden stenen hebben gegooid naar militairen. Georganiseerde plunderingen door milities werden door het onderscheppen van hun communicatie maar net op tijd verijdeld. De VN stuurt waarnemers.

Bovenal dankbaar
Premier Jovaní Pogdanis noemt de politieke situatie in zijn land zorgelijk, maar prees de moed en veerkracht van het Kirgaanse volk. In een toespraak op de nationale televisie benadrukte hij het belang van nationale eenheid: „Juist nu moeten we schouder aan schouder staan en als broeders helpen wie hulp behoeft.” Pogdanis sprak zijn dankbaarheid uit richting de internationale gemeenschap. Evenals de hoop om ‘blijvende solidariteit’, nadat de eerste nood geledigd is. De materiële schade van de bevingen wordt inmiddels in de miljarden geschat.
 

Sturen grondvoertuigen ‘sympathiek, maar weinig effectief’

In elk geval mobiel
Ook met nachtwerk kunnen de Nederlandse transporthelikopters pas over twee weken volledig operationeel zijn in Zuid-Kirganië. De legerleiding buigt zich daarom nu over een intern advies om in de tussentijd alvast Amarok-grondvoertuigen en vrachtwagens vooruit te sturen. Een woordvoerder van de luchtmacht legt uit: „Met eigen vervoer aan de grond zijn we in ieder geval mobiel en kunnen we de lokale hulporganisaties ondersteunen. Bovendien kan het geplande bezoek van Minister op deze manier veilig doorgang vinden.”

Vitale hulpgoederen
Of grondvoertuigen heel effectief zullen zijn in aardbevingsgebied? Defensiedeskundige Nelleke van Schoten zet er vraagtekens bij: „De infrastructuur in Zuid-Kirganië is ernstig beschadigd. Met Chinooks kunnen in het rampgebied vitale hulpgoederen afgeleverd worden op moeilijk bereikbare plaatsen. Bijvoorbeeld waar die door aardverschuivingen of modderstromen onbereikbaar zijn over de weg. Het is maar zeer de vraag hoe effectief de grondvoertuigen kunnen worden ingezet, hoe sympathiek het ook mag klinken.”

Pragmatische afweging
Vanuit Zuid-Kirganië komen wel positieve geluiden. Premier Jovaní Pogdanis geeft aan dat bij de hulp aan het rampgebied elke seconde telt: „De situatie verslechtert met de dag. Hoe sneller er hulp is, in welke vorm dan ook, hoe beter.” Of de grondvoertuigen daadwerkelijk die kant op gaan, is nog onduidelijk. Het besluit van de legerleiding wordt later vandaag verwacht. Defensie benadrukt bij monde van een woordvoerder dat de grondvoertuigen niet vervangend, maar aanvullend zouden worden ingezet: “De Chinooks worden gestuurd, zodra het onderhoud is afgerond en we onze mannen en vrouwen veilig op pad kunnen sturen. Daar wordt enorm hard aan gewerkt.”

“Weglaten med-evac levert minimale tijdswinst op”

Tactisch belang in conflictsituaties
Versneulen staat op het standpunt dat de med-evac met name in conflictsituaties van belang is: „Het belang van adequate chirurgische capaciteit is aan het front evident, evenals het bieden van de juiste geneeskundige verzorgingsinstallatie op het juiste moment. Niet alleen de patiënt, maar ook de operationeel commandant heeft er tactisch belang bij dat gewonde militairen zo snel mogelijk naar het achtergebied worden afgevoerd.”

Doelmatige inzet transportcapaciteit
Maar bij een rampsituatie, zoals de recente aardbevingen in Kirganië, zou het transport van hulpgoederen volgens Versneulen veel meer opleveren dan ziekenvervoer: „De Chinooks hebben grote transportcapaciteit, en zijn niet doelmatig voor het vervoeren van individuele gewonden. Daar komt de vraag bij: waarheen ga je ze afvoeren? De hospitaals die niet geraakt zijn door de bevingen liggen overvol. Veel beter zet je een veldhospitaal op in de buurt van het epicentrum. Het daarvoor benodigde materieel kun je dan weer wél aanvoeren met de CH-47 chinooks.”

Tijdswinst is wishful thinking
Dat het achterwege laten van deze Chinook-functionaliteit tijdwinst op zou leveren, is volgens Versneulen een gevalletje wishful thinking. „De daadwerkelijke tijdwinst zal minimaal zijn. We hebben het dan over uren tot een dag, schat ik zo in. Maar ik zeg niet dat dat geen kostbare tijd is. Het zou in individuele gevallen net het verschil kunnen maken.”

In shifts werken aan Chinooks ‘no-brainer’

Innovatieve insteek
“In shifts werken is eigenlijk een no-brainer,” vindt Deliveriezz-oprichter Pinar Kaya. “En harder werken is bijna nooit de beste oplossing. De kracht van ondernemerschap is te redeneren vanuit het probleem en te komen met een innovatieve insteek. En niet pas gaan denken op het moment dat je tegen een issue aanloopt.” Kaya vindt dat creativiteit in Nederland soms te weinig wordt gewaardeerd. “Je moet je scenario’s hebben klaarliggen voor elke hobbel. En die vind je door vooraf al met je creatiefste mensen om de tafel te gaan.”

Eerlijk verhaal
“Communicatie, daar draait het om,” zegt topmanager Jacco Gries van Ecolever. “Wanneer je niet aan de verwachting van je klant kan voldoen, is een eerlijk verhaal het allerbelangrijkst. Verwachtingsmanagement is key.” Het onderhoud van de Chinooks had Gries niet anders aangepakt: “We willen als Nederland altijd vooraan staan bij het uitdelen van hulp. Maar die moet wel beschikbaar zijn natuurlijk. Defensie levert, maar kan niet nóg sneller. Nou, duidelijk toch.”

Denken vanuit het collectief
“De truc is om over het probleem heen te denken.” Terrence Broekink van Flexalobby zegt het na even peinzen. “We denken veel binnen onze eigen kaders en landsgrenzen. Als we meer vanuit een collectief gaan denken en werken, dan komen oplossingen vanzelf bovendrijven.” Of hij een ‘helikopterview’ bedoelt? Broekink moet lachen: “Dat is een mooie! Maar nee. Denk groter dan je eigen verantwoordelijkheid en zoek de samenwerking op. Ik denk dat dat altijd het belangrijkste is.”

“Hulp aan Bovaniҫe komt veel te langzaam op gang”

20.000 Kirganen dakloos
Het is onduidelijk hoeveel slachtoffers zijn gevallen bij de aardbeving, maar de aantallen zijn schrijnend. Volgens een woordvoerder van de provincie Borano is het lot van rond de 40.000 mensen in de regio nog onduidelijk. Volgens de woordvoerder hebben zeker 20.000 mensen de nacht in de open lucht doorgebracht en is er een groot gebrek aan voedsel, tenten, medicijnen en satellietcommunicatie.

Melding van plunderingen
Grote gebieden zijn door aardverschuivingen en modderstromen totaal onbereikbaar geworden over land en de mobiele netwerken zijn overbezet of totaal weggeslagen. De weinige berichten die de buitenwereld bereiken, schetsen een grimmig beeld. Zo zouden er plunderingen gaande zijn in de afgelegen gebieden.

Nationale inzamelingsactie
Plaatselijke hulporganisatie Artsen voor Kirganië luidt de noodklok: „Waar zijn de toegezegde medicijnen en materieel? De hulp komt veel te langzaam op gang.” De samenwerkende hulporganisaties openden vanochtend het Nederlandse noodgironummer voor een nationale inzamelingsactie, waarop al meer dan acht miljoen euro is binnengekomen.

Zuid-Kirganië in puin, Nederlandse heli’s nog in garage

Sneller niet mogelijk
De infrastructuur in Zuid-Kirganië is ernstig beschadigd. Met Chinooks kunnen in het rampgebied vitale hulpgoederen afgeleverd worden op moeilijk bereikbare plaatsen. Bijvoorbeeld waar die door aardverschuivingen of modderstromen onbereikbaar zijn over de weg. Maar een woordvoerder van de luchtmacht bevestigt vandaag dat de Chinooks voorlopig nog niet klaar zijn: „We kunnen het onderhoud onmogelijk sneller uitvoeren dan we nu al doen, er wordt in shifts keihard aan gewerkt. Zodra dat is afgerond kunnen we onze mannen en vrouwen veilig op pad sturen om hulp te bieden.”

Kwestie van overmacht
Defensiedeskundige Nelleke van Schoten legt uit waarom het niet sneller kan. „Nederland heeft veertien Chinook-helikopters, waarvan een deel gestationeerd is in de Verenigde Staten en een deel elders is ingezet. Dat er nu geen beschikbaar zijn door onderhoud is echt een kwestie van overmacht.” Het geplande onderhoud van de beschikbare Chinooks valt net ongelukkig uit, maar is noodzakelijk voor de veiligheid, zegt Van Schoten: „Je wil te allen tijde de veiligheid van je mensen garanderen. Met nachtwerk wordt al een week aan tijd gewonnen.”

Inzet Chinooks
De Nederlandse Chinooks zijn de afgelopen jaren overal ter wereld ingezet. Voor KFOR verbleven drie Chinooks op de Balkan in 1999. De toestellen voerden ruim 700 missies uit, waarbij ze enkele honderden Kosovaarse vluchtelingen en 545 ton aan hulpgoederen vervoerden. In 2000 werd gevlogen voor operatie Allied Harbour in Albanië en een jaar later voor UNMEE in Eritrea. Daarna volgden missies in Bosnië, Irak en Afghanistan. Meest recent was de inzet van Chinooks in Mali voor transport van personeel en medische evacuaties. De toestellen maakten 2550 vlieguren in de Afrikaanse hitte.

Nieuwe reeks aardbevingen in Zuid-Kirganië

Naschokken Bovaniҫe
De meeste doden vielen in de hoofdstad Bovaniҫe, in de zuidelijke provincie Borano. De lichamen van 87 slachtoffers werden gevonden onder het puin van ingestorte gebouwen, aldus reddingswerkers. Gevreesd wordt voor meer slachtoffers, de reddingswerkzaamheden zijn pas gisteren in de avond op gang gekomen en worden bemoeilijkt door naschokken in het gebied. Er zijn geen aanwijzingen dat er Nederlandse slachtoffers zijn.

Amerikaanse toerist vermist
Het zuiden van Kirganië wordt op dit moment ook nog geplaagd door zware regenval. Zo werd het stadje Kisindola getroffen door een modderstroom vanaf berg Rižnik. Drie dorpelingen worden vermist, aldus Kirgaanse media. Ook wordt er gezocht naar een Amerikaanse toerist, die zich ten tijde van de aardbeving in de bergen rondom Kisindola bevond.

Luchthaven Unaniҫe gesloten voor lijnvluchten
De bevingen waren ook honderden kilometers verderop in de stad Unaniҫe te voelen. Daar werd uit voorzorg de luchthaven gesloten voor lijnvluchten – transportvliegtuigen met noodhulpgoederen kunnen er nog wel landen. Ook scholen gingen dicht. Dichter bij het epicentrum, op ongeveer 100 kilometer ten noordoosten van Bovaniҫe, renden mensen de straat op toen de omgeving begon te schudden. Volgens de Amerikaanse geologische dienst USGS hadden de drie zwaarste aardbevingen een kracht van respectievelijk 6.6, 5.3 en 5.4 en vonden ze binnen een uur plaats.

Hevigste beving
De bevingen hadden plaats op zo’n 10 kilometer onder het aardoppervlak, op slechts enkele kilometers van de hoofdstad. Het was de heftigste beving in het land in 40 jaar. De recente bevingen hebben een gebied van ruim 500 vierkante kilometer aangetast. Op sommige plaatsen is de bodem met 65 centimeter gedaald, blijkt uit cijfers van het Kirgaanse Nationaal Instituut voor Geofysica.

Slachtofferaantal Zuid-Kirganië loopt op

Noodtoestand
Premier Jovaní Pogdanis heeft wegens de bevingen zijn bezoek aan Albanië afgebroken en is teruggekeerd naar de zwaar getroffen hoofdstad Bovaniҫe. In de provincie Borano is de noodtoestand uitgeroepen en Kirganië heeft hulp gevraagd aan de Europese Unie. „We hebben te maken met een ramp van ongekende proporties," zei Pogdanis. De regio wordt behalve door naschokken ook nog geteisterd door zware regenval en modderstromen.

Internationale hulp
Kirganië heeft 50.000 reservisten gemobiliseerd om te helpen bij herstelwerkzaamheden na de aardbeving, die het zuidwesten van het land trof. Dat hebben staatsmedia vandaag gemeld. Regeringsleiders uit heel Europa hebben aan premier Pogdanis hun medeleven betuigd. Internationale hulp is inmiddels opgestart en ook Nederland heeft hulp toegezegd. Een gespecialiseerd reddingsteam is al geland in Unaniҫe en er is een eenheid van de Genie onderweg naar het rampgebied. Daarnaast worden Chinook-helikopters in gereedheid gebracht, om ondersteuning te bieden in moeilijk bereikbare gebieden.